Bojownik syjamski

Betta splendens REGAN, 1909 Labiryntowate Belontiidae

Bojownik syjamski jest mieszkańcem płytkich, ciepłych wód Indii Wschodnich, Tajlandii, Wietnamu i Półwyspu Malajskiego. W 1892 r. został po raz pierwszy przywieziony do Paryża, skąd rozprowadzono go po Europie. Dorosłe osobniki osiągają długość 6 cm. Płetwy - grzbietowa, ogonowa, odbytowa i brzuszne u samców są znacznie dłuższe niż u samic, czasem nawet weloniaste. Po osiągnięciu dojrzałości płciowej umieszcza się każdego samca osobno, w niewielkich naczyniach ustawionych jedno obok drugiego. Usiłują one wtedy wydać się sobie wzajemnie jak najokazalsze i najgroźniejsze, prężą więc stale płetwy, co przyśpiesza rozrost tej ozdoby.

Bojownik trze się parami nawet w małych zbiorniczkach, o pojemności nie przekraczającej trzech litrów. W czasie tarła nie należy zbiorniczków napowietrzać. Przy powierzchni wody należy umieścić kilka kęp roślin, stanowiących dla samicy schronienie przed zbyt agresywnym samcem. Samiec buduje na powierzchni wody gniazdo z piany. W czasie tarła zarówno samiec, jak i samica zbierają opadające na dno jaja i umieszczają je w gnieździe. Po zakończeniu tarła samiec odpędza samicę: można ją wówczas usunąć z akwarium. Do rozwoju ikry niezbędna jest przegotowana woda wodociągowa o pH 7,0 i twardości 10°dGH i do 2°dCH. W temperaturze wody 26-28°C larwy wylęgają się z jaj po 30 godzinach. Kiedy tylko opuszczą one gniazdo, z akwarium usuwa się również samca, a poziom wody obniża się do 5 cm. Pierwszym pokarmem młodych są larwy solowca, później siekane rureczniki. Intensywny metabolizm bojownika syjamskiego wymaga regularnej wymiany wody. Młode rosną bardzo szybko.

Dorosłe samce walczą o swoje terytorium na śmierć i życie. Stąd zresztą nazwa "bojownik". Trzymać je można tylko parami lub w niewielkich grupkach złożonych z 1 samca i kilku samic. Dobrze chowają się w obficie zarośniętych, ciepłych akwariach w obecności innych, spokojnych ryb labiryntowych.

Ulubionym pokarmem bojownika są rureczniki, gotowana ikra ryb konsumpcyjnych, larwy komarów, skrobana wołowina lub mięso ryb. Nie gardzą także zooplanktonem i pokarmem granulowanym lub w postaci płatków. Polują na ślimaki i wypławki.

Bojowniki mają bardzo zmienne ubarwienie: w akwariach chowane są odmiany białe, pomarańczowe, zielone, niebieskie, purpurowe i niemal zupełnie czarne.

 

Tetra cesarska

Nematobrycon palmeri EIGENMANN, 1911 Kąsaczowate Characidae

Ta wspaniała ryba została opisana już w roku 1911, ale w akwariach europejskich pojawiła się jako nowość dopiero w roku 1959. Występuje ona w Kolumbii, w dorzeczu rzeki San Juan. Osiąga długość do 5,5 cm. Od innych kąsaczowatych odróżniają m.in. brak płetwy tłuszczowej. Płeć jest łatwa do odróżnienia: u samców środkowy promień płetwy ogonowej jest znacznie wydłużony, podczas gdy u samic jest tylko trochę dłuższy od sąsiednich. Samice mają również pełniejszy brzuch, a ich ubarwienie nie jest tak efektowne jak samców. Sukcesy hodowlane zależą od doboru odpowiedniego samca, gdyż okazało się, że nie wszystkie są płodne.

Ryby umieszcza się parami w niewielkich (ok. 10 l) akwariach. Przed tarłem samicę odłącza się od samca średnio na 2 tygodnie. Do rozwoju jaj odpowiednia jest woda z akwarium hodowlanego, z dodatkiem odrobiny ekstraktu torfowego. Temperatura wody powinna wynosić 24-26°C, pH 7,0-7,5, twardość 10°dGH i do 2°dCH. W nadmiernie kwaśnej i miękkiej wodzie nie ma większych zakłóceń wylęgów, ale wśród larw często zdarza się puchlina wodna. Tetra cesarska na ogół chętnie odbywa tarło, zwłaszcza po uprzedniej separacji, ale jej płodność jest niewielka. Larwy wylęgają się po 24 godzinach inkubacji. Pięć dni później zaczynają swobodnie pływać. Wychów narybku nie nastręcza trudności - odpowiednim pokarmem są larwy solowca, a w późniejszym okresie siekane rureczniki (Tubifex).

Piękność tetry cesarskiej (1) jest w pełni widoczna w większej grupie. Akwarium powinno być dość obszerne, z przyćmionym światłem i ciemnym dnem. W akwarium zbiorowym tetry cesarskie najlepiej trzymać z innymi małymi kąsaczowatymi. Najlepszym pokarmem są larwy komarów lub płatki owsiane. Jako pokarm uzupełniający stosuje się także, poza rurecznikami, muszki owocowe (Drosophila).

Nazwa "tetra cesarska" prawdopodobnie pochodzi stąd, że zawsze jeden z samców, najsilniejszy, dominuje nad stadem, przepędza inne samce, sprawia wrażenie przywódcy całej grupy. Takie zachowanie obserwuje się oczywiście również u innych gatunków ryb.

Bardzo podobne do tetry cesarskiej są N. lacortei, rozmnażane sporadycznie w akwariach, oraz znacznie drobniejszy gatunek Inpaichthys kerri.

 

Świecik kongolański

Kąsaczowate Phenacogrammus interruptus (BOULENGER, 1899) Characidae

Największa z afrykańskich rzek - Kongo tworzy w swym dolnym biegu rozlewisko zwane Stawem Stanley'a (Stanicy Pool), pokrywające powierzchnię 450 km². Jego ciepłe, o brunatnym zabarwieniu wody obfitują w ryby, m.in. w liczne stada Phenacogrammus interruptus (syn. Micralestes interruptus). Samce osiągają długość 8 cm, samice są nieco mniejsze i nie tak barwne. Jedną z charakterystycznych cech tej rybki są duże oczy i flagowate przedłużenie płetwy ogonowej samców. Świecik kongolański został sprowadzony do Europy w 1949 r. i bez specjalnej aklimatyzacji rozmnożony w Neustadt już w 1951 r.

Wstępnym warunkiem udanej hodowli jest obszerne akwarium z miękką wodą. Gromadkę ryb (z przewagą samców) umieszcza się w 100-200 litrowym zbiorniku z siatką ochronną umieszczoną na dnie. Do rozwoju jaj najlepsza jest woda o pH 6,5, twardości do 1°dCH i temperaturze 26°C. Jeśli nie dysponujemy odpowiednią ilością wystarczająco miękkiej wody, natychmiast po tarle przenosimy jaja do mniejszego zbiornika z wodą o wymaganej jakości. Przezroczyste, kuliste jaja o średnicy 1,8 mm nie są lepkie i natychmiast po złożeniu przez samicę opadają na dno. Larwy wydostają się z osłonek jajowych po sześciu dniach, wkrótce potem zaczynają swobodnie pływać i pobierać pokarm. W pierwszych dniach podaje się im tylko najdrobniejsze larwy solowca i widłonogów oraz wrotki (Rotatoria). Dietę tę można uzupełniać pokarmem suszonym bardzo dobrej jakości.

Obszerne, gęsto zarośnięte akwarium z odpowiednio dużą wolną przestrzenią dla tych niezwykle ruchliwych rybek stanowi piękny widok. Świecik kongolański lubi słońce, jest rybą stadną, rozmnażaną zawsze w większych grupkach.

Pobiera pokarm żywy i suszony wszelkiego rodzaju. Poza owadami zbieranymi z powierzchni wody szczególnie chętnie zjada larwy, poczwarki i dorosłe ochotki (Chironomus).

 

Bystrzyk barwny

Kąsaczowate Hyphessobrycon callistus (BOULENGER, 1900) Characidae

Szansa nabycia okazów czystej krwi Hyphessobrycon callistus, pochodzących z nizin Paragwaju, jest niewielka. Trwająca już od dłuższego czasu hybrydyzacja w obrębie tego gatunku dała wiele pokoleń płodnych mieszańców, bardzo do siebie podobnych. W ten sposób rozróżniono szereg gatunków: H. callistus, H. serpae, H. minor, H. hasemani i H. heraidschultzi, łatwo się ze sobą krzyżujących, podobnie zresztą jak H. georgettae i H. takasei. Samce mają barwę jasnoczerwoną i są smuklejsze od samic, których brzuch jest wyraźnie wypukły. Dorosłe osobniki osiągają długość do 4 cm.

Hodowla i rozród bystrzyka barwnego nie są skomplikowane. Przed tarłem ryby umieszcza się parami w zbiornikach o pojemności 60 l. Na dnie należy ułożyć siatkę ochronną. Jaja rozwijają się najlepiej w temperaturze 24°C, przy pH 6,5-7,0 i twardości wody do 2°dCH oraz ok. 10°dGH. Odpowiada to odstałej lub destylowanej wodzie wodociągowej, wzbogaconej ekstraktem torfowym. Bystrzyki składają wielką liczbę małych szarawych jaj, które trzeba chronić przed zbyt intensywnym światłem. Można także dodać do wody kilka kropli błękitu metylenowego. Wylęg następuje po 24 godzinach; swobodnie pływające larwy jedzą chętnie "żywy pył" (larwy widłonogów lub solowca).

Bystrzyk barwny jest rybą niezwykle atrakcyjną, niektóre populacje bywają jednak agresywne i to nie tylko w stosunku do innych ryb, ale nawet do przedstawicieli własnego gatunku. Inne populacje łatwo zapadają na różne choroby; najczęściej spotykane są obrzęki lub charłactwo. Przyczynę choroby można określić jedynie na podstawie kompleksowych badań laboratoryjnych. Niektóre ryby są nosicielami infekcji, bez żadnych objawów zewnętrznych; choroba może wtedy wybuchnąć masowo wśród potomstwa.

Żywienie bystrzyka barwnego nie jest trudne, zjada on bowiem równie chętnie żywy i suchy pokarm.

 

Żwawik czerwieniak

Aphyocharax anisitsi EIGENMANN ET KENNEDY, 1903 Kąsaczowate Characidae 

Aphyocharax anisitsi syn. A. rubripinnis (1) aż do ostatnich lat nigdy nie był zbyt popularny wśród akwarystów, mimo że hodowany jest już od roku 1906. Nie przekracza długości 5 cm, jego hodowla i rozmnażanie nie nastręczają trudności. Jest ogromnie ruchliwy, lubi dobrze naświetlone, słoneczne i raczej obszerne akwaria.

Dno akwarium hodowlanego należy pokryć siatką, która chroni wpadające pod nią jaja przed żarłocznością rodziców. Do rozwoju jaj niezbędna jest woda stosunkowo miękka: 10°dGH, do 2°dCH, pH 6,0-7,0. Ryby odbywają tarło parami lub w grupach, w temperaturze wody 22-24°C. Drobne, przezroczyste jaja opadają na dno. Wylęg następuje po 24 godzinach, a w kilka dni później młode zaczynają swobodnie pływać. Są bardzo płochliwe i chowają się nawet w najdrobniejszych zakamarkach, dlatego też są trudne do zauważenia. Kiedy już swobodnie pływają, zaczynają jeść larwy solowca i widłonogi (np. oczliki). Zarówno dla par hodowlanych, jak i dla podrastającej młodzieży akwarium musi być przykryte szybą, gdyż bardzo łatwo się płoszą i mogą wyskoczyć z akwarium. Przy dostatecznej ilości naturalnego pokarmu, w świeżej i bogatej w tlen wodzie narybek rośnie bardzo szybko. Lubi on szczególnie bieżącą wodę; odpowiedni przepływ można im zapewnić, stosując filtr z wymuszonym obiegiem wody.

Wdzięk i uroda tej żwawej, niewielkiej rybki są w pełni widoczne tylko w większych stadach w obszernych zbiornikach, zwłaszcza na tle innych spokojnych gatunków. Akwarium nie powinno być zbyt obficie zarośnięte - zbyt duża ilość roślin uniemożliwia rybom swobodne pływanie. Ładne i żywe ubarwienie tych rybek jest dobrze widoczne na tle ciemniejszego dna.

Gatunek ten nie był dotąd popularny w hodowli zapewne dlatego, że utrzymywano go w nieodpowiednich warunkach; ryby stale były płoszone i chowały się w zakamarkach, tracąc w rezultacie piękną barwę. Żwawik czerwieniak lubi spokój, powinno się więc trzymać go wraz z innymi drobnymi rybkami, mającymi podobne wymagania. Pokrewnymi gatunkami hodowanymi w akwariach są A. rathbuni (3), A. alburnusi Prionobrama filigera (4).

 

Zbrojnik kolumbijski

Zbrojnikowate Rineloricaria filamentosa STEINDACHNER, 1878 Loricariidae

Zbrojnik kolumbijski, jeden z licznych, dziwacznie "uzbrojonych" sumików, rozprzestrzeniony jest na północno-zachodnich obszarach Ameryki Południowej (dorzecze Magdaleny). Osiąga długość do 25 cm. Samca odróżnić można od samicy po małej "szczoteczce", którą tworzą niewielkie szczecinki wyrastające z górnej strony płetw piersiowych. Poszczególne gatunki w obrębie rodzaju Loricaria są trudne do rozróżnienia; najważniejszą cechą gatunkową jest układ płytek kostnych na brzusznej stronie ciała. U zbrojnika kolumbijskiego pierwszy górny promień płetwy ogonowej jest wydłużony i tworzy charakterystyczny nitkowaty wyrostek; u innych gatunków tego rodzaju występują po dwa takie wyrostki lub w ogóle ich brak.

Ryba ta prowadzi nocny tryb życia. Wydaje się, że właściwy okres godowy związany jest z miesiącami zimowymi. W hodowli akwariowej ryby chętnie odbywają tarło w umieszczonej w zbiorniku plastykowej tubie o średnicy około 30 mm. Jajami bardzo troskliwie opiekuje się samiec, nieomal wysiaduje je. Można go łatwo przenieść w tubie z jajami do osobnego akwarium. Średnica jaj wynosi 2 mm. Larwy zaczynają wylęgać się w 9 dniu inkubacji, a kiedy już swobodnie pływają, należy usunąć z akwarium samca i tubę. Młode mają wtedy 7 mm długości, z wyglądu przypominają osobniki dorosłe. Są one niesłychanie wrażliwe na najmniejsze nawet ilości białka w wodzie, przed rozpoczęciem karmienia trzeba więc koniecznie przefiltrować wodę przez węgiel aktywowany i codziennie wymieniać ją na świeżą o tym samym składzie i identycznej temperaturze. Twardość i pH wody nie odgrywają większej roli, można stosować zwykłą wodę wodociągową. Najodpowiedniejszym pokarmem dla narybku są larwy solowca. Narybek szybko rośnie i stopniowo traci wrażliwość na jakość wody.

Zbrojnik kolumbijski jest gatunkiem przydennym i stanowi dobre uzupełnienie zbiorowego akwarium. Prowadzi spokojny tryb życia, jest odporny na choroby. W dzień w akwarium jest widoczny tylko sporadycznie, kiedy poszukuje pokarmu na dnie. Jego spłaszczone, wydłużone ciało i otwór gębowy podobny do przyssawki umożliwiają mu także życie w wartko płynących wodach. Żeruje zwykle przy dnie, ale może też zbierać glony z szyb akwarium. Spokrewnione z nim gatunki rzadko utrzymuje się w akwariach.

 

Wąsacz kolczasty

Ancistrus multispinnis (REGAN, 1912) Zbrojnikowate Loricariidae

Rodzaj Ancistrus obejmuje sumiki pancerne zasiedlające bystro płynące wody dorzecza Amazonki w Ameryce Południowej oraz wody Gujany. Charakterystycznymi cechami tych ryb są: umieszczony na spodniej stronie głowy otwór gębowy w formie przyssawki okolonej kolczastymi wyrostkami, spłaszczone ciało i mocne, ostre pierwsze promienie płetw (z wyjątkiem płetwy ogonowej). U wąsacza kolczastego występuje wyraźny dymorfizm płciowy: samiec, osiągający długość do 15 cm, ma na głowie i wokół górnej szczęki rozgałęzione wyrostki lub macki, u samicy natomiast są one bardzo słabo rozwinięte.

Wąsacz kolczasty chętnie chowa się w różnych szczelinach i zakamarkach, które są jednocześnie miejscem tarła i prywatnym terytorium, z pasją bronionym przez samca. Samce opiekują się złożonymi jajami, a następnie wylęgiem. W akwariach hodowlanych umieszcza się często tuby plastykowe lub cegły dziurawki; ich wnętrze stanowi miejsce tarła. Samiec może odbywać tarło jednocześnie z kilkoma samicami. Jedna samica składa groniastą kępkę 50 do 100 żółtych, bardzo lepkich jaj, których średnica wynosi 3 mm. W hodowli grono jaj przenosi się do akwarium wylęgowego, zawierającego świeżą wodę o temperaturze 24°C, pH 7,3, 8°dGH i 2°dCH. Larwy wykluwają się szóstego dnia po tarle. Pięciomilimetrowe larwy odżywiają się zawartością woreczka żółtkowego. Ósmego dnia osiągają długość 15 mm i mogą jeść larwy solowca i pokarm roślinny.

Wąsacz kolczasty jest gatunkiem spokojnym i można go utrzymywać w obszernym akwarium zbiorowym. Lubi miejsca zacienione i wodę o temperaturze 22-24°C. Jest pożyteczny w akwarium, gdyż zjada szczątki roślinne i resztki pokarmu z dna, zeskrobuje też porastające glony. W jego jadłospisie muszą znajdować się pokarmy roślinne: siekane lub parzone liście szpinaku, kapusty, sałaty, mlecza oraz glony. Aktywność dorosłych osobników wzrasta o zmierzchu lub w ciągu dnia, kiedy spada ciśnienie atmosferyczne. Pokrewne gatunki rozmnażane w niewoli to A. cirrhosus i A. dolichopterus.