Według systematyki biologicznej wszystkie ryby dzielą się na rzędy, rodziny, podrodziny, gatunki i podgatunki. Prawie każda rodzina odznacza się charakterystycznym dla siebie kształtem ciała, płetw i niektórych organów wewnętrznych. Poszczególne gatunki zaś odróżniają się na ogół po ubarwieniu. Liczba gatunków jest ogromna, ale akwarystyka zajmuje się tylko kilkudziesięcioma.

Nad wyborem gatunku ryb trzeba się dobrze zastanowić przed zaopatrzeniem się w zbiornik i jego urządzeniem. Od wielkości akwarium zależy wielkość hodowanych ryb i liczebność przyszłego stada. Spośród wielu dostępnych gatunków początkujący hodowca powinien wybrać jeden, najbardziej popularny, a dopiero po zdobyciu doświadczenia zainteresować się innymi, wymagającymi troskliwszej opieki i dłuższej praktyki. Tak postępując uniknie niepowodzeń, a tym samym nie zniechęci się do kontynuowania rozpoczętej hodowli.

Mieszkańcami akwariów mogą być ryby słodkowodne, morskie, zimno wodne i ciepłowodne. Chociaż nowoczesna akwarystyka zaleca hodowlę ryb morskich, to jednak u nas przeważa hodowla tropikalnych rybek słodkowodnych. A więc ryby akwariowe to przeważnie mieszkanki najrozmaitszych odległych krajów.

Na ogół nie hoduje się kilku gatunków ryb w jednym zbiorniku, jeżeli mają one różne wymagania środowiskowe i potrzebują różnego sposobu odżywiania. W jednym akwarium nie należy zatem hodować ryb zimno wodnych z ciepłolubnymi. Nie łączy się również ryb łagodnych z drapieżnikami, gdyż szybko stałyby się ich ofiarami. Podobnie nie powinno się hodować małych rybek z większymi, gdyż większe prześladują małe, uniemożliwiając im normalne życie (np. sumik karłowaty będzie atakował i niepokoił rybki mniejsze od siebie).

Czasami jednak nawet rybki podobnej wielkości nie powinny być trzymane razem, na przykład wielkopłetw wspaniały z karasiem złotym, gdyż ten pierwszy może "wyskubać" piękny, podobny do welonu ogon karasia. Informacje dotyczące możliwości współżycia różnych ryb w jednym zbiorniku podaję przy omawianiu poszczególnych gatunków.

Wybieramy więc ryby tolerujące się wzajemnie, żyjące w podobnych warunkach naturalnych i co jest bardzo ważne po 6-8 sztuk jednego gatunku, gdyż ryby w większości są zwierzętami stadnymi.

Do ryb akwariowych, które najłatwiej hodować, należą niewątpliwie gatunki jajożyworodne (wykluwające się w organizmie matki), zwłaszcza gupik i mieczyk.

Jak już wspomniałem, spośród tysięcy znanych gatunków ryb niewielka tylko ich część nadaje się do trzymania w akwariach, gdzie hoduje się przeważnie ryby egzotyczne ze względu na różnorodność ich kształtów i barw.

Ostatnio w sklepach można spotkać różne nowo wychodowane odmianym popularnych gatunków rybek, czasami są to odmiany wręcz nie do utrzymania w akwarium, gdyż szybko ulegają różnym dolegliwością.